Dzisiejsze nauki o człowieku, niekiedy porzucają konstatacje Stagiryty oraz mądrości rodzącej się w doświadczaniu życia, na rzecz zawężania rozumienia siebie wobec innych i promowania egocentryzmu, choć nasza postawa i zachowanie  wobec ludzi jest podstawową formą funkcjonowania we wspólnocie. Zatem, odwrócenie egocentryzmu i skupienie na drugim człowieku winny wydawać się oczywiste.

    Siostra dr Beta Raszczyk MChR¹ w wykładzie dla DLP' 90 „Wpływ temperamentu na zachowanie człowieka” zauważa, że dzisiejsi psychologowie i psychoterapeuci mają bardzo egoistyczne nastawienie do człowieka, uznając, że człowiek jest najważniejszy oraz najważniejsze jest to, co czuje bez zwracania uwagi na potrzeby innych. Znany, powtarzany w social mediach po wielokroć cytat Jay Danzie², a przypomniany przez s. Beatę, wyraża prostą prawdę o istotności drugiej osoby oraz stopniu naszej wrażliwości i empatii  kontaktach interpersonalnych:

Twój uśmiech – to twoja wizytówka,

Twoja osobowość – to twoje logo,

          To jak czują się inni ludzie po spotkaniu z tobą – to twoja marka.

Samo zachowanie (behawior) jest fundamentalne w kontaktach interpersonalnych, stanowi z punktu widzenia nauk psychologicznych, zjawisko złożone, nie zawsze poddane naszej woli, refleksji, fantazji, zmianie. Różnorodne zachowania doświadczane i obserwowane, mówiąc słowami prelegentki: są wypadkową spektrum różnych elementów, z jednej strony są uwarunkowane dziedzicznie, inne kształtują się w procesie wychowawczym, jeszcze inne stają się nawykiem. Ich niezbywalnym, zasadniczym elementem jest temperament. Mając swoje umocowanie przede wszystkim w predyspozycjach biologicznych, właśnie temperament nadaje cech naszym zachowaniom do opisu których używamy najczęściej przymiotników lub imiesłowów: szybkie, powolne, otwarte, zamknięte, pogodne, nostalgiczne itd. Do najbardziej znanej typologii temperamentu (min. dzięki pewnej historii pozwiązanej z liczbą oraz literaturze popularnonaukowej i poradnikowej), należy typologia  Hipokratesa - Galena. Starożytni medycy wyróżnili cztery typy temperamentu:  choleryczny, sangwiniczny, melancholiczny i flegmatyczny: sangwinik mówi, choleryk działa, flegmatyk obserwuje, a melancholik obmyśla³. Tak też w dużym skrócie możemy odróżnić zachowania ludzi obdarzonych jednym z opisanych temperamentów.

W najstarszych, zachowanych opisach świata zachowanie ludzkie było kwalifikowane w 4 kategoriach, konstatuje s. dr  B. Raszczyk. Liczba "4" poza swoim właściwym miejscem w matematyce na oznaczenie ilości i miar, w wielu kulturach oraz Biblii  posiadała swoje znaczenie metaforyczne i symboliczne. Uważano ją za najbardziej "ziemską" liczbę, bowiem odnoszącą się do tego, co wynikało z obserwacji - czterech stron świata, czterech pór roku, czterech żywiołów. Nie dziwi zatem, że posłużyła Hipokratesowi do opisu zdrowia, zależnego od  czterech płynów ustrojowych (nomen omen mających wpływ na zachowanie)  i opisu czterech temperamentów. Również współczesna neurofizjologia  w pewnym sensie opiera także się na "poczwórnej logice" oraz potwierdza obserwacje starożytnych lekarzy.⁴

Pojęcie temperamentu w potocznym języku traktujemy wymiennie z charakterem lub osobowością ("ona to ma temperament…", "to jest dopiero osobowość…", "ale charakterek…"). W psychologii są to odrębne systemy lub właściowości naszej psychiki. I tak osobowość przedstawia się jako rodzaj regulacyjnego systemu zewnętrznego i nadrzędnego: wieloczynnikową strukturę dynamiczną, która integruje i reguluje zachowanie człowieka oraz jego relacje ze światem , charakter możemy kształtować bowiem: odnosi się do cech nabytych w trakcie wychowania i wskazuje na pewien stopień dostosowania do obowiązujących standardów, zaś temperament: leży u biologicznych predyspozycji jednostki do określonych zachowań. Przejawia się dominującym nastrojem, jego sposobem reagowania, intensywnością cyklów aktywności⁵.

Każdy ma  swoją indywidualną  konfigurację cech, niepowtarzalną; jedyną układankę  temperamentu

i charakteru, która tworzy unikatową osobowość każdej jednostki ⁵

      Warto, więc pamiętać,  że temperament czyni z nas ludzi  poddanych  fantazji  zjawisk fizjologicznych i neurologicznych, ale na charakter  (respektowanie norm kulturowych, sposób mówienia, wrażliwość) wpływamy sami  i możemy go kształtować, tak by stał się "dobrą marką"; znaczącą tak, jak marki kupowanych samochodów.

Niech każdy ma na oku nie tylko swoje sprawy, ale też i drugich⁶.

¹ s. dr Beata Raszczyk MChR - psycholog, psychoterapeuta, wykładowca psychologii na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, wykonuje ekspertyzy psychologiczne kandydatów na ołtarze

² Jay Danzie - amerykański ekspert do spraw wizerunku

³ wykłady dla DLP '90 odbywają się w  pierwszy lub drugi czwartek miesiąca w kościele pw. Matki Bożej Królowej Polski w Legnicy; terminy i tematy  spotkań można sprawdzić na stronie Duszpasterstwa.

⁴Warto posłuchać całego wykładu na stronach Duszpasterstwa Ludzi Pracy '90 lub legnickiego Radia Plus

⁵ cytaty z wykładu s. E. Raszczyk:  Wpływ temperamentu na zachowanie człowieka

^{6 FLP 2.1-11}

.