Kolorowo wstęgowany kamień odnajdywano nad rzeką Achates* w południowej Sycylii we Włoszech. Uważa się, że to od miejsca znaleziska kamień został nazwany przez Teofrasta agatem. Nazwa przetrwała do dziś, a w języku greckim oznacza "dobry". Być może spoczywa w niej  odległa wiara w moce kamieni, które miały oddziaływać na los i organizm człowieka.  Nawet współcześnie (zwłaszcza w ezoteryce) spotkamy się z przekonaniami, że agat absorbuje negatywną energię, zapewnia pokrzepijący sen, rozpuszcza kamienie nerkowe, usuwa depresję, a melancholię zamienia w radość.

   Powstanie agatów związane jest z szeroko ujętymi procesami wulkanicznymi. Dzięki wulkanom wydostają się na powierzchnię ziemi lawy, które zastygają często w formie porowatych skał. Pory to pustki po owalnych skupieniach (bąblach gazu). I właśnie one stanowią doskonałe drogi dla migracji gorących i silnie zmineralizowanych wód wulkanicznych. W czasie przepływu roztworów hydrotermalnych następuje ich schłodzenie i w końcowym rezultacie strącenie z nich substancji mineralnej - głównie krzemionki, w postaci mikroskopijnych kryształów kwarcu. Tak zaczyna się żmudny proces zapełniania pustek pogazowych kolejnymi warstewkami. Różni je barwa, o której zadecydują domieszki, np. hematyt doda czerwieni, limonit żółci, chloryt zieleni, mangan czerni. Agatowe warstewki są zwykle żywo zabarwione i z reguły poszczególne pasemka odzwierciedlają kształt pustki skalnej lub poziom wypełnienia jej roztworem wodnym. Regularnie ułożone pasemka są doskonale widoczne po przecięciu i oszlifowaniu agatu.

Czasami dostrzegalny jest również wyraźnie otwór wejściowy. Niekiedy centralna część agatu nie zostaje zapełniona i wówczas powstają w niej pięknie wykształcone kryształy kwarcu (ametystu, morionu, kryształu górskiego), węglanów (kalcytu, dolomitu), siarczanów (barytu, gipsu). Taki formy agatów mineralodzy nazwali geodami.

Odnajdowanie agatów w skałach wulkanicznych nie jest trudne, szczególnie jeśli skały są zwietrzałe. Agaty w takich skałach występują w formie owalnych skupień - migdałów, buł, które będąc przesycone krzemionką, nie ulegają zwietrzeniu i łatwo oddzielają się od pozostałej skały.

Kolorowe piękno agatów zwracało oczy ludzi na ten kamień już od zarania dziejów. Każda kultura starożytna sięgała po agat, stosując go przede wszystkim do wytwarzania biżuterii i najrozmaitszych naczyń.  Najwyższy poziom obróbki agatów osiągnęli Grecy. Wytworzone przez nich gemmy (kamee i intaglia), rozsławiły Helladę w całym antycznym świecie. Rzymianie pozostawili historii agatowe pierścienie - symbole szlachetnego urodzenia i wysokich godności państwowych. Ponowne oczarowanie agatami zrodziło się wraz z odkryciem złóż w Brazylii i Urugwaju z początkiem XIX wieku. Do dziś strumień agatów, chalcedonów i ametystów płynie przez cały świat wzbudzając ogrom zachwytów.

   W Polsce agaty znane są już od głębokiego średniowiecza. Początkowo trafiały tu ze złóż czeskich, rozlokowanych na południowych stokach Sudetów. Z czasem odkryto wystąpienia agatów w Alwerni i Regulicach pod Krakowem, w Nowym Kościele, Różanej, Gozdnie, Lubiechowej, Wielisławiu na Pogórzu i Górach Kaczawskich, w okolicach Lwówka Śląskiego oraz Wlenia. Innymi dolnośląskimi miejscami odnajdywania agatów były wieś Suszyna i Niwa koło Kłodzka oraz okolice Kamiennej Góry. Polskie agaty cechują się przepiękną i różnorodną kolorystyką, fantazją rysunku, urozmaiceniem minerałów towarzyszących. Niestety historia geologiczna regionu nie szczędziła im stresów tektonicznych, dlatego są spękane, co utrudnia obróbkę jubilerską. Nie przeszkadza to jednak miłośnikom minerałów zachwycać się nimi, jakby były jedyne na świecie.

Warto zatem wsiąść w dostępny pojazd i pojechać do Lwówka Śląskiego na prawdziwą ucztę mineralogiczną. W zbliżający się weekend będziemy mogli poznać nie tylko zbieraczy, poważnych kolekcjonerów i badaczy tych minerałów (może uda się spotkać Jana Rzymełkę z Katowic lub Jacka Bogdańskiego z Wrocławia) ale piękne zbiory i niezwykłe, nowe odkrycia agatowe. Zobaczymy mistrzów techniki cięcia oraz szlifowania kamieni, wystawy okolicznościowe, min. wystawę przygotowaną przez Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego, pt. Krzemionkowe skarby Dolnego Śląska (okazy minerałów i skał grupy krzemionki ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego UWr., kurator wystawy: Antoni Stryjewski) oraz szereg różnorodnych atrakcji typowych dla imprez plenerowych.*

A może powrócimy do domu z pięknym agatem, który nie będzie już tylko bezimiennym kamieniem. Kto wie?

* dziś: Dirillo

*kolejny artkuł z cyklu "Zaklęte w kamieniu" powstał przy udziale Oddziału Dolnośląskiego Polskiego            Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi .