Wyrosłe ze złej woli, cynizmu i konformizmu, tworzyły przez dekady wielopiętrowe kłamstwa objęte instytucjonalną ochroną. Powtarzane przez lata i pokolenia, powielane w systemie edukacyjnym, były (wciąż są) wygodnym - zwłaszcza politycznym - narzędziem nagradzania, nagonki i de facto nękaniem, często pośmiertnym, bohaterów systemowo zaciemnionych przedstawień, przy czym postaci z tej sceny, to nie tylko pojedyncze osoby i ich bliscy, ale także społeczności i narody. Dlatego wydaje się koniecznym by doceniać odwagę i starania tych, którzy nigdy nie zmrużyli oczu i umysłów na prawdę oraz niezmordowanie przecierali ścieżki badawcze, nie czekając na tzw. lepsze czasy.

 Do grupy historii "zaciemnionych" niewątpliwie należą te, które przyczyniły się do badań w Kwaterze "Ł" - popularnie nazywanej "Łączką" - na powązkowskim cmentarzu wojskowym w Warszawie, miejscu pochówku ofiar zbrodni komunistycznych, dokonanywanych głównie na członkach podziemia antykomunistycznego: na przełomie lat 2012 -2017 odkryto tam, blisko cmentarnego muru szczątki wybitnych  przedstawicieli antykomunistycznego oporu, oficerów i żołnierzy Armii Krajowej, WiN, NSZ, NZW, "cichociemnych", powstańców warszawskich, kawalerów Virtuti Militari, ofiar masowego teroru, ludzi skazanych na mocy wyroków sądowych komunistycznego sytemu^2, o których historia i potomni mieli zapomnieć. Czekały niemal pół wieku by oddać im należną cześć, przywrócić godność, tożsamość i pamięć. Jak możemy przeczytać w raporcie Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), poszukiwania  i badania na "Łączce" przetarły wcześniejsze ekshumacje szczątków ofiar zbrodni komunistycznych prowadzone na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu (m.in. kwatera 81 A) przez zespół prof. dr hab. Krzysztofa Szwagrzyka (historyka, nauczyciela akademickiego, zastępcę prezesa IPN), na który złożyli się archeoldzy, archiwiści, historycy, genetycy, geolodzy i lekarze sądowi. Przyczyniły się one także do kompleksowych badań w innych miejscach Polski, np. na opolszczyźnie były to poszukiwania pochówków żołnierzy zgrupowania NSZ Henryka Flamego "Bartka" oraz do powołania Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, którego celem stało się odnalezienie i identyfikacja ofiar systemów totalitarnych i czystek etnicznych oraz zwrócenie ich rodzinom w Polsce.³  Trzeba w tym miejscu nadmienić, że prof. dr hab. Krzysztof Szwagrzyk w październiku tego roku, w dniu 40. rocznicy śmierci bł. ks. Jerzego Popiełuszki, uhonorowany został nagrodą im. Henryka Pobożnego,  ponieważ nie bał się odkrywania dróg, którymi nikt przed nim nie chodził, a które miały pozostać zarośnięte, mogliśmy usłyszeć w laudacji  wygłoszonej przez dr Annę Sutowicz - członkinię Bractwa Henryka Pobożnego. Natomiast Pan Profesor  podkreślił, że jest to nagroda dla państwowej misji poszukiwań, ekshumacji, identyfikacji szczątków poległych i pomordowanych Polaków. Przywracając imię ofiar eksterminacji niemieckich, zbrodni katyńskiej, rzezi wołyńskiej, zbrodni komunistycznych, badania te obnażają  katów i  ich metody zabijania oraz "odkopują polską pamięć", która zmienia naszą świadomość historyczną. Dowiadujemy się z nich także, jak  mapa miejsc pochówków polskich ofiar jest wciąż wypełniona białymi plamami.

Nagroda im. Henryka Pobożnego przyznawana od 5. lat przez Kapitułę Bractwa Henryka Pobożnego w Legnicy trafiła do rąk wielu niezłomnych osób polskiego życia naukowego i kulturalnego: prof. Andrzeja Nowaka (historyka), prof. Jana Żaryna (historyka), Haliny Łabonorskiej (aktorki) oraz małżeństwa Angeliki (kompozytorki, śpiewaczki) i Grzegorza Górnych (publicystę, pisarza).

1) "...idiotes, oznaczało człowieka, który nie interesuje się polityką, sprawami publicznymi, zamyka się wyłącznie w kręgu swoich prywanych przyjemności, a przez to nie jest w stanie zrealizować w pełni swego człowieczeństwa."  prof. Andrzej Nowak [w:] O historii nie dla idiotów, Wydawnictwo Literackie 2019; można przetłumaczyć jako "ignorant".

2) Ewa Tylus, Historia poszukiwań na powązkowskiej Łączce [w:] https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/174090,Historia-poszukiwan-na-powazkowskiej-Laczce.html

3) Misja [w:] https://poszukiwania.ipn.gov.pl/bbp/misja-1/404,Misja.